Tai Chi - Wat het oplevert

Wat levert Tai Chi beoefening mij op?

Wat brengt het leren van een krijgskunst mij in de praktijk? In de volgende paragrafen zal ik een aantal kenmerkende eigenschappen van Tai Chi toelichten met daarnaast wat dat in de dagelijkse praktijk voor je kan betekenen.

Ontspanning (Sung)

De begrippen balans en ontspanning staan centraal in de Tai Chi. Oefeningen dienen met zo min mogelijk inspanning uitgevoerd worden en in perfecte balans. Elke verstoring van je balans betekent dat je inspanning nodig hebt om dit te corrigeren.
Ontspannen betekent in dit verband geen overbodige spanning in de spieren hebben. Alleen die spieren spannen die je op het moment nodig hebt en dan nog met precies voldoende inspanning. Doen we dit met alerte aandacht dan komen we in een toestand die de Chinezen “Sung” noemen. Hier trainen we hard op bij Tai Chi. Ontspannen is een werkwoord!

Een van de gevolgen van deze manier van oefenen is dat het een gewoonte wordt om te ontspannen op momenten dat dit kan. Ontspannen in de auto het stuur vasthouden, ontspannen in de rij bij de kassa wachten, ontspannen ...

In de krijgskunst is ontspanning van levensbelang. Een ontspannen spier reageert sneller dan een gespannen spier wat het verschil tussen leven of dood kan betekenen.
In het dagelijks leven hebben we ook vaak conflicten waarin kalmte (ontspanning) ons kan redden. Denk maar eens aan verkeerssituaties, conflicten op het werk of b.v. iemand die voorkruipt in de supermarkt. Als je ontspannen kan blijven (in een gevecht of stress situatie) zal je helder kunnen blijven denken en rustig overwogen beslissingen kunnen nemen. Hiermee ben je in staat een escalatie te voorkomen.

Het beste gevecht is een vermeden gevecht.

Langdurige stress leidt tot ernstige problemen variërend van hoofdpijn, rugklachten, ingewanden stoornissen tot (ernstige) hartproblemen. Niet voor niets, met name in deze tijd van veel haast en stress, dat ik ontspanning bovenaan mijn lijstje heb staan.

Innerlijke kracht

Tai Chi is een interne krijgskunst en maakt gebruik van innerlijke principes in tegenstelling tot de “harde” (externe) krijgskunsten waarbij de nadruk ligt op de ontwikkeling van spierkracht en snelheid.
Voorbeelden van interne principes zijn balans, stevig op je benen staan, gebruik maken van de kracht van een ander, vanuit het centrum werken, volledige aandacht bij wat je doet en innerlijke structuur. Tai Chi volgt het Taoïstische principe dat zachtheid het harde overwint, zoals een rivier uiteindelijk een grote kei die op zijn weg komt overwint. Veel van de interne principes hebben een mechanische en/of een martiale connectie. Soms wordt dat nog wel eens vergeten maar gezien de achtergrond van Tai Chi als krijgskunst is dat vanzelfsprekend. Neem bijvoorbeeld een principe als aandacht(of focus). Dit is makkelijk te verbinden met meditatie maar in de context van Tai Chi is het goed voor te stellen dat het voor een krijgskunstenaar van levensbelang is om gefocussed te blijven en niet met de gedachten af te dwalen.

Daarnaast is er een sterke verbinding tussen het innerlijke en de buitenkant, je uitstraling. Kinderen die gepest worden gaan niet voor niets aan gevechtssport doen. Niet om terug te kunnen vechten maar om een steviger uitstraling te krijgen waardoor ze geen slachtoffer meer worden. Bij Tai Chi leer je stevig op je benen te staan, je zwaartepunt naar beneden te brengen en je rug te rechten. Je zal hierdoor niet makkelijk overgegooid worden (letterlijk) maar het geeft je ook een solide uitstraling. Bedenk dat 90% van de communicatie uit lichaamstaal bestaat dus je omgeving zal dit ongetwijfeld zien! We kennen niet voor niets uitdrukkingen als: "een rechte rug hebben" of "stevig in je schoenen staan". Dit refereert naar mentale eigenschappen (innerlijke kracht) uitgedrukt door een lichamelijke metafoor. Bij Tai Chi training ligt de focus dus niet op het ontwikkelen van fysieke kracht maar juist op de ontwikkeling van interne principes. Dit levert fysiek wel een versteviging van het lichaam op, met name de benen en de onderrug, maar vooral een verterking van de pezen, balans en uithoudingsvermogen. Dat laatste merk je b.v. in de Zhan Zhuang training (staande Qi Gong) waarbij je traint op een combinatie van mentale kracht (ik wil blijven staan), fysieke kracht (ik kan blijven staan), innerlijke structuur (ik heb geen kracht nodig om te blijven staan) en ontspanning (het kost mij geen moeite om te blijven staan).

“Gebruik je gedachten, niet je kracht”

Scherpe waarneming

Dit is een vervolg op het ontspannen. Als we eenmaal ontspannen zijn en tot innerlijke rust gekomen dan kunnen we rustig observeren en onbevooroordeeld om ons heen kijken. De zintuigen van een Tai Chi bokser werden vroeger gescherpt om zuiver waar te kunnen nemen wat de tegenstander zou gaan doen. Als de tegenstander een aanval in gaat zetten reageer je met een tegenbeweging voor de aanval een feit is. Of in de woorden van Yang Cheng-Fu: “Begin later maar kom eerder aan.”.

Hoe vaak interpreteer je wat je waarneemt? Bij Tai Chi leren we te voelen zonder te interpreteren, de primaire (dierlijke) reflexen te gebruiken zonder na te denken. Het doel is scherp waar te nemen wat er gebeurd, observeren zonder te aandacht af te laten dwalen en te handelen naar de situatie van dat moment. Doe je dit vanuit ontspannen aandacht dan zit je in je eigen kracht.
Scherp waarnemen betreft ook je eigen situatie. Het voelen van je balans, voelen van spanningen en het voelen van de bewegingen. Ben je in staat goed naar binnen te voelen dan ben je in staat te voelen wanneer je uit balans raakt, gespannen bent, enz. Dan kan je tijdig actie ondernemen voor het erger wordt.

Ademhaling

Ademen is een belangrijke bron van (natuurlijke) energie. Helaas vergeten veel mensen gedurende hun leven goed te ademen en komen dan energie tekort. In Tai Chi wordt gebruik gemaakt van de natuurlijke buikademhaling als bron van energie en balans en beoefenen we (soms) de inverse ademhaling om meer energie in de beweging te krijgen. De bewegingen van de Tai Chi worden gesynchroniseerd met het ritme van de ademhaling waarmee het een vloeiend geheel wordt.

De resultaten komen verrassend snel. Al in het begin levert Tai Chi de beoefenaren een beter evenwichtsgevoel op. Na enig trainen leert men ook het gevoel van stromende Chi herkennen. Wanneer ontspannen je tweede natuur geworden is zal je merken dat je overal, zelfs wachtend in de rij bij het postkantoor, Tai Chi kan toepassen en je kan ontspannen.

Goede doorstroming van Chi ofwel energie

De beoefenaar van Tai Chi leert de Chi naar willekeurige lichaamsdelen brengen. Dit wordt geleerd door meditatie en visualisatie technieken. De gevechtstoepassing is dat hierdoor meer energie in een beweging (slag, stoot, draai) gelegd kan worden. Door de Chi naar een lichaamsdeel te sturen verandert dit in een effectiever wapen. Omgekeerd wordt ook geleerd de energiecentra van de tegenstander aan te vallen om hem zo uit te schakelen. De helende kant van Tai Chi is daarna weer nuttig om snel te herstellen om zo een voordeel te behalen op de tegenstanders die dit niet beheersen.
Een meer alledaagse toepassing vinden we in het z.g. energetisch genezen (magnetiseren, reiki, etc.). Dit is een techniek waarbij energie naar een lichaamsdeel gestuurd wordt ter bevordering van de genezing van verwondingen en blessures. Het is met name vanwege dit aspect dat er bij veel westerlingen een grote interesse is voor Tai Chi.