Chinese filosofie

Om Tai Chi beter te kunnen begrijpen is het aan te raden je ook te verdiepen in de oosterse filosofie. Op deze site staan een paar boeken met uitstekende en goed leesbare teksten. Hieronder stip ik een paar aspecten van de filosofie aan, hopelijk voldoende om meer interesse te wekken.

De vijf elementen

Rond het begin van de jaartelling is de theorie van Wu-Hsing ofwel de vijf elementen ontwikkeld. Volgens deze theorie bestaat de wereld uit vijf energie velden of oerkrachten: hout, vuur, aarde, metaal en water. Deze worden gezien als een dynamisch systeem van vijf veranderingsfasen waarmee de waarneembare werkelijkheid verklaard kan worden. Van een rivier tot geluiden, tot onze interne organen. Alles wordt ingedeeld naar de eigenschappen die het bezit en hoe die lijken op de eigenschappen van een van de vijf elementen. Zo wordt aarde geassocieerd met groei en voeding. Zodoende is de milt, die het bloed zuivert van vervuilingen en ziektekiemen een typisch aarde-orgaan.

De traditionele Chinese geneeskunst maakt gebruik van de theorie van de vijf elementen voor het behoud van gezondheid en genezing van ziekten. Bijvoorbeeld: de lever, galblaas, ogen, pezen en woede behoren allen tot het element hout. Daarom zijn niet alleen de fysiologie en pathologie van de lever, galblaas, ogen, pezen en woede verbonden met de beweging van hout, maar ook vormen deze vijf zaken een eenheid. Emotionele woede duidt op problemen van de lever; pathogene veranderingen van de pezen houden verband met de lever en galblaas en de pathofysiologische condities van de ogen worden ook met lever en galblaas in verband gebracht.


Vijf Elementen Water Hout Vuur Aarde Metaal
Windrichting Noord Oost Zuid Centrum West
Seizoen Winter lente zomer nazomer herfst
Yin-orgaan Nieren lever hart milt longen
Yang-orgaan Blaas galblaas dunne darm maag dikke darm
Kleur Blauw groen rood goud-geel wit
Zintuig Horen zien spreken proeven ruiken
Planeet Mercurius Jupiter Mars Saturnus Venus

Het is een complex systeem vooral ook omdat de vijf krachten op een vastgestelde manier op elkaar inwerken. Het ene element schept het andere of controleert dat juist.

De voedende of scheppende cyclus is als volgt.

De vernietigende of controlerende cyclus is als volgt.

In de onderstaande figuur is de relatie tussen de vijf elementen gegeven. De groene pijlen geven de scheppende cyclus weer, de rode pijlen geven de vernietigende cyclus weer.

Vijf elementen

Yin - Yang

Tai Chi begint met Wu Chi ofwel het uiterste niets. Wu Chi is de moeder van Yin en Yang. Daar waar Yin en Yang samen zijn is er Tai Chi, gesymboliseerd met het bekende symbool dat hier naast is afgebeeld. De zwarte en witte vlakken representeren Yin en Yang, vrouwelijk en mannelijk, koud en warm.

Het principe van Yin en Yang gaat er van uit dat alle verschijnselen die zich manifesteren deel zijn van de zelfde fundamentele eenheid. Yin en Yang zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden en wisselen elkaar op dynamische wijze af. Yin en Yang bestaan pas als er sprake is van vergelijken: er is geen warmte zonder koude. Ze vormen elkaars tegenpool en aanvulling en kunnen dynamisch in elkaar over gaan. Alles heeft een Yin en een Yang kant. Elke man heeft wel iets vrouwelijks (en omgekeerd).
Hiermee raken we een groot verschil met de westerse filosofie. De Chinezen gaan er vanuit dat alles deel uitmaakt van het grotere geheel en zich in bepaalde mate Yin of Yang manifesteert. Er bestaat dus niet zo iets als een absoluut goed of absoluut kwaad. Zoals in het Tai Chi diagram te zien is draagt Yang de kern van Yin in zich en visa versa en gaat Yang op dynamische wijze over in Yin. De westerse filosofie ziet verschijnselen onafhankelijk van elkaar en kent er bepaalde kenmerken aan toe. In de Christelijke kerk zien we dit extra bevestigd in de gedachte van goed en slecht, God en de Duivel. Deze begrippen zouden in de theorie van Yin en Yang als twee tegenpolen van hetzelfde gezien. In de Christelijke leer is dit ondenkbaar!
Omdat alles aan verandering onderhevig is zal de balans tussen Yin en Yang verstoord kunnen raken. Het principe van Yin en Yang is een voortdurend zoeken naar evenwicht. In de traditionele Chinese geneeskunst worden ziekte verschijnselen gezien als het uit balans zijn van Yin en Yang. Behandeling is er op gericht om deze balans weer te herstellen.
In de Chinese astrologie worden de twaalf dierentekens onderverdeeld in Yin types en Yang types met bijbehorende eigenschappen.

De balans van Yin en Yang is essentieel in de Tai Chi. Vol en leeg, spanning en ontspanning volgen elkaar voortdurend op. De bewegingen van de Tai Chi zijn rond en dynamisch als het Tai Chi diagram zelf.

Zoals eerder vermeld wisselen Yin en Yang elkaar dynamisch af. Hoe dit in zijn werk gaat, de wetten van oorzaak en gevolg en welke invloeden daar een rol spelen is beschreven in de I Tjing, het boek van de veranderingen.

I Tjing

De I Tjing, ofwel het boek van de veranderingen, werd bij de hoven in het oude China gebruikt als raadgever en gids voor het nemen van belangrijke beslissingen. Men geloofde dat de I Tjing een hulpmiddel was van de voorouders om adviezen door te kunnen geven. De oudste versie van de I Tjing die we kennen stamt uit de tweede eeuw voor Christus. Westerse wetenschappers nemen aan dat de Zhouyi, de basistekst van de I Tjing, stamt uit 800 v. Chr. Volgens Chinese bronnen is de I Tjing ongeveer 2 à 3 duizend jaar geleden ontstaan.

De I Tjing bestaat uit 64 hoofdstukken. Bij elk hoofdstuk hoort een z.g. hexagram, een zestal lijnen. Deze lijnen kunnen onderbroken zijn (Yin) of on-onderbroken (Yang). Een hexagram is een uitbeelding van een situatie en zo is het gehele universum, volgens de Chinezen, onder te verdelen in 64 situaties. Omdat elke situatie een volgende situatie beiïnvloed is dit een dynamisch systeem dat de dynamiek van het leven beschrijft. De hexagrammen bestaan uit twee setjes van drie lijnen, de z.g. trigrammen die elk op zich ook weer een bijzondere betekenis hebben. De trigrammen staan ook afgebeeld in de figuur bij de volgende paragraaf die de acht poorten (Pa Kua) beschrijft.

















Chien
Hemel
Creatief
Scheppend
Vader
Zuid 		Kun
Aarde
Ruimte
Ontvangen
Moeder
Noord 		Chen
Donder
Heftige actie
Inspiratie
1e zoon
Noordoost 		Kan
Stromend water
Gevaar
Risico's
2e zoon
West 		Ken
Berg
Meditatie
Behoudend
3e zoon
Noordwest 		Sun
Wind
Kleine stapjes
geduld
1e dochter
Zuidwest 		Li
Vuur
Afhankelijkheid
Inzicht
2e dochter
Oost 		Tui
Meer
Plezier
Zorgeloos
3e dochter
Zuidoost

De I Tjing is gebaseerd op het idee dat niets hetzelfde blijft en we voortdurend in beweging zijn, van de ene pool naar de andere pool, van Yin naar Yang. Dit principe komt het best naar voren in het spreekwoord: "Na regen komt zonneschijn."
De I Tjing geeft beschrijvingen van situaties en probeert inzicht te verschaffen over de mogelijke veranderingen. Hierdoor is de populaire misvatting ontstaan dat De I Tjing de toekomst voorspelt. De I Tjing laat zien wat in een gegeven situatie de beste houding is. De keuze is aan jezelf wat te doen met dit advies.
Daarnaast ligt de I Tjing aan de basis van vele Chinese disciplines als Feng Shui, Chinese astrologie en TCM. De kennis van de I Tjing maakt dan ook deel uit van studie in deze disciplines.

De dertien houdingen

Wang Chung-Yueh, een mystieke figuur waarvan men niet zeker weet wanneer hij leefde, heeft naar men zegt de dertien houdingen gecombineerd in iets dat op de huidige Tai Chi lijkt. De dertien houdingen bestaan uit de 8 poorten (Pa Men) en de 5 stappen(Wu Pu). Sommigen noemen ze de dertien krachten (Shi San Shi), anderen noemen ze de dertien houdingen, de dertien ingangen, de dertien bewegingen of de dertien energiën.Het gaat hier om de dertien basis vaardigheden waar Tai Chi uit bestaat.

De eerste acht poorten of ingangen (Ba Gua of Pa Kua) kunnen onderverdeeld worden in de vier primaire richtingen (afweer, terugtrekken, druk en duw) en de vier hoek richtingen (trek neer, splijt, elleboog en schouder). In de beginnerslessen worden alleen die Tai Chi figuren geleerd die bij de vier primaire richtingen horen. Deze zijn terug te vinden in b.v. "grijp de mus bij zijn staart". Na enige ervaring hiermee opgedaan te hebben leer je ook de lange vorm waarin alle acht richtingen voorkomen. Een interessant weetje is dat Yang Lu-Chan (Yang de onoverwinnelijke) al zijn tegenstanders overwon met de bewegingen uit "grijp de mus bij zijn staart". Geen wonder dat deze bewegingen essentieel zijn voor Tai Chi en in de lange vorm meerdere malen herhaald worden.

De eerste acht (Ba Gua of Pa Kua) van de dertien poorten worden om esoterische redenen geassocieerd met de basis trigrammen van de I Tjing, het boek van de veranderingen (zie de onderstaande figuur). In deze figuur zien we dat de afweer (Peng) de beweging is die het meest Yang is (drie streepje) en terugdraai (Lu) het meest Yin.


Acht poorten

De acht bewegingen (Pa Men)

  1. Afweer (Peng)
    Dit is een naar buiten toe bewegende en expanderende energie. De reactie op de inkomende energie van de tegenstander is initieel kleven, behoud je eigen positie en stuiter de energie terug als een opgeblazen rubber bal. Peng wordt ook wel stuiterende energie genoemd. Bij Peng wordt er geen gebruik gemaakt van spierkracht. De kracht van de tegenstander wordt opgenomen als een veer en weer teruggekaatst. Het is puur het lichaam dat reageert als één structuur, stevig geaard en in staat om de energie op te nemen en terug te geven.
  2. Terugdraai (Lu)
    Lu is het gebruik van kracht in een zijwaartse richting. De energie van de aanvaller wordt van richting veranderd in zijwaartse richting, dus eigenlijk in het niets. Hoe groter de kracht van de tegenstander hoe groter de kans dat hij hierdoor het evenwicht verliest. Lu wordt gedaan zijwaarts vanuit het centrum en volgt hierbij een cirkelboog.
  3. Druk (Ji of C'hi)
    Dit is een drukkende en ontvangende energie. Dit is een aanvallende kracht die geleverd wordt in de richting van de energie van de tegenstander door te voorwaarts kleven of te persen. Deze energie wordt snel en helder geleverd. Dit kan met één hand maar wordt meestal met twee handen gedaan. Een uiting van Ji is een geconcentreerde energie in de richting van de tegenstander (een druk). Een andere vorm van Ji is samenpersen of verpletteren tussen de handen. Een voorbeeld is het naar elkaar toe brengen van de ellebogen van de tegenstander (persen).
  4. Duw (An)
    An is een naar beneden gerichte duwende energie. De energie komt vanuit de benen die in de grond duwen.Het is een kracht die gebruikt wordt om een zwakte in de positie van de tegenstander aan te tonen. Het doel is de tegenstander uit balans te brengen. Het kan uitgevoerd worden met één of twee handen.
  5. Trek neer (Tsai of Cai)
    Tsai is een grijpende energie. De kracht wordt geleverd Samen met de andere hand wordt gebruik gemaakt van een hefboom. Tsai is meestal naar beneden of naar achteren. Net als bij An wordt de balans van de tegenstander verstoord maar nu naar achteren in plaat van naar voren. Tsai is een snelle felle energie als het plukken van fruit. Met de ene hand wordt de tak vastgehouden terwijl met de andere een snelle trek beweging gemaakt wordt met een goed getimede draai. Voorbeeld: "Naald op de zeebodem".
  6. Splijt (Lie of Lieh)
    Lie is een slag die de tegenstander verdeeld. Het is een spiraliserende kracht die werkt als een vliegwiel. Of de tegenstander wordt hard weg geworpen of verpletterd. Ga eerst mee met de kracht van de tegenstander en spiraliseer die naar binnen of naar buiten als een vliegwiel. In de vorm: "Diagonaal vliegen".
  7. Elleboogstoot (Zhou)
    Zhou is de energie van de slag van een elleboog of de knie, gericht op kwetsbare plaatsen. Dit kan op vele verschillende manieren. Dit is vaak goed te combineren met een van de andere bewegingen.
  8. Schouderduw (Kao)
    Kao is de energie van een slag die met het hele lichaam wordt uitgevoerd. De kracht komt vanuit het lichaam en wordt geleverd door de schouder, de rug, de heupen of soms zelfs het hoofd. Deze vorm wordt veel gebruikt in American Football.

De vijf stappen (Wu Pu)

De vijf stappen zijn de laatste vijf poorten. Dit zijn de vijf bewegingsrichtingen die er zijn in Tai Chi, nl. vooruit, achteruit, kijk naar links, blik naar rechts en evenwicht. Deze richtingen worden geassocieerd met de vijf elementaire processen (Wu xing): metaal, hout, water, vuur en aarde zoals in de vorige paragraaf beschreven (zie de onderstaande figuur).
Vijf Richtingen
draakje

©2019 Tai Chi Uden